Πέτρος Κουτράκης,Ph.D Harvard: «Οι θύελλες σκόνης είναι επικίνδυνες για την ανθρώπινη υγεία»

Τις προηγούμενες ημέρες ακούσαμε και διαβάσαμε πολλά για το φαινόμενο της σκόνης που κατέκλυσε την Κρήτη.Οι περισσότερες απόψεις που ακούστηκαν ήταν καθησυχαστικές,υποστηρίζοντας ότι οι θύελλες σκόνης δεν προκαλούν προβλήματα στην υγεία.

Εμείς μιλήσαμε με τον κ.Πέτρο Κουτράκη καθηγητή Επιστημών Περιβάλλοντος στο Χάρβαρντ των ΗΠΑ,ο οποίος είχε μια εντελώς διαφορετική άποψη. 

Συνέντευξη στον Σπύρο Αλεξάκη για το Athletic and the City

Ερ: Ακούστηκαν διάφορες απόψεις,κυρίως καθησυχαστικές, για το φαινόμενο της σκόνης.Περιγράψτε μας λίγο αυτό που ζήσαμε.

Απ: Αυτό δεν είναι σωστό,πολλές μελέτες σε όλο τον κόσμο έχουν δείξει ότι υπάρχουν επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία από τις θύελλες της ερήμου.Στην πλειονότητα τους είχαν επιπτώσεις στην θνησιμότητα,ειδικά οι ευαίσθητες ομάδες πληθυσμού όπως τα άτομα με καρδιαγγειακά και αναπνευστικά προβλήματα

Ερ: Τι ήταν αυτό το νέφος και από τι σωματίδια αποτελούνταν; Συμβαίνει συχνά αλλού;Στην περιοχή του Αιγαίου τι συχνότητα έχει;

Απ: Υπάρχουν πολλές έρημοι στον πλανήτη μας.Η Σαχάρα είναι η μεγαλύτερη αλλά όχι η μοναδική.Η περιοχή της ανατολικής Μεσογείου επήρεάζεται από τη Σαχάρα και από τις ερημωμένες περιοχές που βρίσκονται στη Μέση Ανατολή.
Η Κίνα,η Κορέα και η Ιαπωνία επηρεάζονται από την έρημο Κόμπι.
Στις νοτιοδυτικές ΗΠΑ έχουμε επίσης περιοχές με έρημους.Δυστυχώς η Μέση Ανατολή και η ανατολική Μεσόγειος επηρεάζονταν και θα συνεχίσουν να επηρεάζονται.Αυτές οι επιπτώσεις πρόκειται να γίνουν πιο συχνές και πιο σοβαρές.
Λίγα χρόνια πριν είχαμε κάνει μια αναφορά στην οποία δείχναμε μια σταθερή αύξηση των θυέλλων σκόνης στην Κύπρο τα τελευταία 20 χρόνια.Η Κρήτη και πολλά άλλα μέρη της Ελλάδας θα συνεχίσουν να επηρεάζονται. Όχι κάθε χρόνο άλλα αρκετά συχνά.
Σαν ένα αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής οι έρημοι έχουν γίνει περισσότερο ξηρές και ευαίσθητες.Όταν θερμές μάζες αέρα έρχονται σε επαφή με τις επιφάνειες των ερήμων σηκώνουν χιλιάδες τόνους σκόνης.Υπολογίζεται ότι περισσότεροι από 3 δισεκατομμύρια τόνοι σκόνης κάθε χρόνο προέρχονται από ερήμους ανά την υφήλιο.Αυτές οι μάζες έχουν τόση ενέργεια ώστε να πηγαίνουν ψηλά στην ατμόσφαιρα και μετά να μεταφέρονται σε μεγάλες αποστάσεις.
Κατά τη διάρκεια της μεταφοράς τους μπορούν να αναμειχθούν με τη ρύπανση από ρυπογόνες χώρες όπως της Αιγύπτου,για παράδειγμα.
Οπότε τα σωματίδια της σκόνης μπορούν να περιέχουν διάφορους ρύπους.Είναι δυνατόν αυτοί οι ρύποι να ενισχύσουν την τοξικότητα των σωματιδίων.Η πλειονότητα των σωματιδίων στις θύελλες σκόνης έχουν μέγεθος πάνω από 10 micro (μm) και δεν μπορεί να τα εισπνεύσει ο άνθρωπος.Σε κάθε περίπτωση,από 5 μέχρι 20% των σωματιδίων αυτών είναι μικρότερα και μπορούν να περάσουν στους πνεύμονες μας.
Ανησυχούμε πολύ για τα αποτελέσματα που προκαλούν στην υγεία οι θύελλες αλλά θα έπρεπε να περιμένουμε τις οικολογικές επιπτώσεις.Υπάρχουν μεγάλες ποσότητες θρεπτικών συστατικών που βρίσκονται στις θάλασσες μας,οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν την παραγωγή των φυκών.Επίσης και η γεωργία μπορεί να επηρεαστεί εξαιτίας της άμμου που επικάθεται από χρόνια.

Ερ: Είναι επικίνδυνο τελικά το φαινόμενο αυτό για τη δημόσια υγεία;

Απ: Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι θύελλες σκόνης έχουν δυσάρεστες επιπτώσεις. Κάποιος μπορεί να υποστηρίξει ότι αυτές αποτελούνται από σωματίδια του εδάφους και δεν είναι τοξικές αλλά απέχει αρκετά από την αλήθεια.Λίγα χρόνια πριν το Πανεπιστήμιο της Κρήτης ανακάλυψε ότι η ενδοτοξίνη και τα μέταλλα μπορούν να προσβληθούν από τα σωματίδια της σκόνης.Είναι αλήθεια ότι τα σωματίδια σκόνης είναι λιγότερα τοξικά από εκείνα που προέρχονται από πηγές ρύπανσης όπως την αιθάλη για παράδειγμα. Αλλά το πρόβλημα είναι ότι τα επίπεδα των σωματιδίων σκόνης είναι τόσο υψηλά ώστε να δημιουργούν σοβαρά προβλήματα στους πνεύμονες μας. Για παράδειγμα σε μια περίοδο 24 ωρών μπορούμε να εισπνεύσουμε περισσότερα από ένα δισεκατομμύριο σωματίδια.

Ερ: Θα έχουμε επανάληψη του φαινομένου; ‘Ηταν πρωτοφανές αυτό που ζήσαμε την περασμένη εβδομάδα ή έχει ξανασυμβεί;

Απ: Υπάρχουν περιορισμένες επιστημονικές αποδείξεις ότι η κλιματική αλλαγή σχετίζεται με τη δημιουργία και τη μεταφορά θυέλλων σκόνης από την έρημο. Δυστυχώς,αναμένεται ότι η συχνότητα και η ένταση και των δύο αυτών γεγονότων θα αυξηθεί.

Ερ: Τι κάνουμε σε περίπτωση που επαναληφθεί;Υπάρχουν κάποιες νόρμες από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας;

Απ: Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ανησυχεί πολύ και είχα προσωπικά τη δυνατότητα να μιλήσω με τον διευθυντή του τομέα της Μέσης Ανατολής/Ανατολικής Μεσογείου. Περιμένω να υπάρξουν σύντομα οδηγίες. Δυστυχώς αυτά είναι φυσικά φαινόμενα και δεν υπάρχουν και πολλά που μπορούμε να κάνουμε.Σίγουρα μπορούμε να μειώσουμε τα αέρια του θερμοκηπίου αλλά αυτό απαιτεί χρόνο. Υπάρχουν κάποια λίγα πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να μετριάσουμε τις επιπτώσεις.
Πρώτον,να μένουμε σε κλειστούς χώρους και να κλείνουμε παράθυρα και πόρτες. Αν είναι δυνατόν να χρησιμοποιούμε υλικά για να κλείσουμε τις διάφορες χαραμάδες γύρω από τις πόρτες και τα παράθυρα.
Δεύτερον, αποφεύγουμε τη φυσική άσκηση,ειδικά σε ανοιχτούς χώρους.
Τρίτον,χρησιμοποιούμε απλές και φτηνές χειρουργικές μάσκες.
Τέταρτον,θα πρέπει να αρχίσουμε να χρησιμοποιούμε μηχανήματα καθαρισμού αέρα.Εκείνους που παίρνουν φίλτρα,όχι ιονιστές γιατί οι τελευταίοι είναι επικίνδυνοι .Άτομα με καρδιαγγειακά και πνευμονολογικά προβλήματα θα έπρεπε να είναι πολύ προσεκτικοί και να ακολουθούν τις κατευθυντήριες γραμμές. Μόλις δεχτήκαμε ένα μεγάλο πρόγραμμα έρευνας από την Ευρωπαϊκή Ένωση,ένα πρόγραμμα ΖΩΗΣ. Το αντικείμενο του προγράμματος αυτού είναι να αξιολογεί την αποδοτικότητα των μέτρων που σας παρέθεσα προηγουμένως σε τρεις περιοχές:
Κρήτη-Κύπρο-Ισραήλ.
Ελπίζουμε να έχουμε κάποια αποτελέσματα σε μερικά χρόνια. Μια πιο δραστική ενέργεια είναι να δημιουργήσουμε καταφύγια με καθαριστές αέρα στα οποία τα άτομα με προβλήματα υγείας θα μπορούν να πηγαίνουν.

Petros Koutrakis Ph.D

Professor of Environmental Sciencesat Harvard University

Μετάφραση από τα Αγγλικά: Σπύρος Αλεξάκης